Circulair boeren is een hele ontdekkingstocht, maar wel een erg leuke!

Door: Herman Pieter Prangsma

Wanneer je op de Ginkelse Hei de klompenpaden volgt, loop je eveneens tussen de landerijen van de familie Prangsma. Aardappelen, graan, mais en velden met fleurige bloemenpracht is wat je ziet. Achter dit stilleven gaat een agrarische visie schuil. Circulaire landbouw met als doel de eigen dieren te voeden, namelijk de bekende Kreelse Koe. Door deze aanpak bepaalt de natuur het ritme van de bedrijfsvoering. Herman Pieter Prangsma junior is geen doorsnee boer te noemen en in dit artikel neemt hij ons mee in zijn eigenzinnige aanpak, waarmee hij mooie resultaten boekt.

Midden op de Ginkelse Hei, ligt de boerderij De Kreel. Zodra ik over een lang stuivend zandpad aan kom rijden, staat Herman Pieter Prangsma jr mij al op te wachten. Gastvrij word ik ontvangen en ik ervaar meteen de rust en de ruimte. Na twee agrarische scholen ging hij in 2003 zijn hart achterna en aan de slag als mede-eigenaar bij de boerderij van zijn vader Herman Pieter Prangsma senior om te gaan boeren op zijn geboortegrond. “Mijn ouders hebben altijd vertrouwen in mij gehad. Ik ben behoorlijk tegendraads en eigenwijs, maar ik wist wat ik wilde en dat was echt puur boeren. Ik wist dat er een grote spagaat zit tussen geld verdienen en circulaire landbouw. Dat betekende dat ik een hele lange adem moesten hebben, want je kunt niet van de een op de andere dag om. Het is daarom mooi om te zien waar we nu staan. Mijn boerderij is inmiddels volledig circulair opgebouwd en de vleeshouderij en akkerbouw zijn zo duurzaam mogelijk op elkaar afgestemd. Het is een continu proces en dat betekent dat ik elke dag nog verbeteringen zie en doorvoer” zegt Herman Pieter.

Dokter Vogelmix

De natuur bepaalt mede de bedrijfsvoering op de boerderij Kreel. “Ik werk duurzaam en ik ga niet voor de maximale opbrengsten, maar voor een kwalitatief goed leven voor mijzelf, mijn dieren en de omgeving. Een conservatieve boer zou mij misschien vreemd aankijken, maar ik doe geen rare dingen. Ik wil zoveel mogelijk circulair boeren en daarom sta ik open voor alle vernieuwende ideeën. Hoewel, zo vernieuwend is het niet. Ik ben eigenlijk teruggegaan naar de manier waarop de boeren vroeger ook werkten. Op onze akkers groeien aardappels, mais, gras en mengsels van graan, erwten, zonnebloemen en kruiden. Dat laatste noem ik overigens de dokter Vogelmix, ongetwijfeld wordt het vlees er nog smaakvoller door. Al deze mengsels vormen een goede vruchtwisseling en dat betekent voer met goede voedingswaarde voor onze koeien. Want als het voer niet de juiste kwaliteit heeft dan zie je dat, in mijn beleving, direct terug in het vlees.”

“Het is een ontdekkingstocht, maar wel een hele leuke.”

Niet-kerende grondbewerking

Ook voor het bewerken van het land heeft hij zijn eigen visie. “Wanneer je werkt in de natuur moet je pragmatisch zijn en kijken naar wat het beste is voor een duurzame inzet ervan. Bij langdurig grondgebruik zou de grond uitgeput kunnen worden. Daarom ben ik overgestapt naar een niet-kerende grondbewerking. Daarmee bewerk ik alleen de bovenste 10 cm van de grond. Je beschermt hiermee het bodemleven waar de mineralen en schimmels in zitten die voor uiterst belangrijk zijn. Wanneer je de grond traditioneel omploegt, gooi je het belangrijkste gedeelte van de aarde overhoop. Zie het maar alsof ons darmstelsel ineens naar boven wordt gebracht, dat gaat natuurlijk nooit goed. Een andere bijkomstigheid is, doordat ik niet hoef te ploegen, ik ook diesel bespaar. Alleen is de onkruiddruk tussen de gewassen anders bij deze grondbewerking, dat is het nadeel ervan. Het mooie is dat je de grond ziet zoals het bedoeld is. Het vraagt jaren van werk, want bacteriën en schimmels moeten de ruimte krijgen. Het is een ontdekkingstocht, maar wel een hele leuke” vertelt Herman Pieter.

“Ik vind dat je respect moet hebben voor wat hier groeit en bloeit.”

Moeder natuur bepaalt

“De landerijen worden daarnaast minimaal besproeid met insecticiden of onkruidverdelgers, het gebruik ervan wegen we nauwkeurig af en beperken we dus tot een minimum. Verder hebben we zelfs geen bewateringsinstallaties. We hebben nu een hele droge periode en dat zie je gelijk terug in de gewassen. Het groeit langzamer en het oogsten zal ook op een later tijdstip gebeuren. Dat heb je wanneer je onderneemt in het ritme van de natuur. Voordat we starten met hooien, checken we eerst of er geen jonge reeën in het hoge gras liggen. Dat is belangrijk, ik vind dat je respect moet hebben voor wat hier groeit en bloeit.”

Blije koe

De Kreelse koeien van Herman Pieter lopen in de weilanden rondom de boerderij. Geen gladde weilanden, maar houtwallen, bomen en poelen zorgen voor een natuurlijk landschap voor de dieren. De staldeuren staan open en de koeien kunnen kiezen of ze binnen of buiten willen zijn. Tien maanden per jaar lopen ze buiten en in de winter staan de koeien op stal op een dikke laag stro met veel frisse lucht. Pas sinds een jaar heeft Herman Pieter zijn koeien een naam gegeven. De Kreelse Koe is een merk en inmiddels al een begrip aan het worden. “Ik vind het mooi om te zien dat mensen het vlees van de Kreelse Koe waarderen. Het is niet alleen een merk, je proeft ook werkelijk een verschil. Het is mals en een tikkeltje kruidig.” Het vlees van de Kreelse Koe is inmiddels populair. Herman Pieter merkt dat mensen niet elke dag vlees hoeven te eten, maar als ze het eten dan moet het ook goed zijn. Daar helpen de barbecues zoals de Webers en Green Eggs ook aan mee.

“Ik houd van gekke dingen!”

Lekker vlees in de kuip

Voor Herman Pieter is het belangrijk dat zijn vlees terecht kwam bij een slager die liefde heeft voor zijn vak. “Dat is ook de reden dat ik uit ben gekomen bij slagerij ’t Pleintje. Eigenaar Berry van Kruistum is een food liefhebber en was direct enthousiast over de smaak. Hij vertelde me dat hij ook echt een verschil ziet aan het vlees, het vlees blijft mooi rood in de koeling. Terwijl ander rundvlees vaak snel verkleurt.” Naast zijn beroep als boer is Herman Pieter ook een echte culinaire liefhebber. “Dat heb ik van huis uit meegekregen. Ik ben opgegroeid op de boerderij, maar daarnaast hadden mijn ouders ook Camping Zuid Ginkel. Het beheer hiervan doet mijn zus nu. Alles in ons gezin draait om genieten van goed eten en drinken.” En als Herman Pieter kookt, dan pakt hij dat ook graag weer groots en eigenzinnig aan. Met gemak organiseert hij diners in het bos, barbecues en catering van 5 tot 500 personen. “Ik houd van gekke dingen. Zo bedachten we twee weken voor de Airborne een vierdaags pop-up restaurant op de camping van m’n zus, waar de huiskamer van Sir John Hackett werd neergezet. We bereiden het vlees in de veldkeuken en dan serveren we suddervlees van onze koeien, met parelgort en boerengroentjes. Een hint naar hoe men wellicht in oorlogstijden had gekookt” vertelt Herman Pieter.

Andere ogen

Ons gesprek is bijna ten einde en terwijl we buiten zitten, komt moeder Prangsma om de hoek met een heerlijk schaaltje vruchten en later schuift vader Prangsma ook nog aan. Met trots in zijn ogen luistert hij naar de verhalen van zijn zoon en hij vult aan: “We vinden het prachtig om ook anderen te laten zien wat we doen. In de afgelopen jaren hebben we daarom ook al zoveel schoolklassen en groepen mensen ontvangen om ze kennis te laten maken met de natuur en het boerenleven. Iedere keer verzinnen we weer iets anders, zodat ze met een grote glimlach naar huis gaan”.

Wat een mooie kennismaking met deze gastvrije Edese familie en bovenal met de eigenzinnige, maar doeltreffende werkwijze van zoon Prangsma. Vanaf vandaag kijken we toch met andere ogen naar de akkers en koeien op onze hei.